Nieuwe mestregels: boeren gooien sloten dicht. 'Eigenlijk jammer, maar er moeten ook centen verdiend'

Aan zijn keukentafel rookt boer Albert ten Heuvel (41) uit Fluitenberg het ene sjekkie na het andere. „Regels zijn er om te omzeilen”, grapt hij. Een beetje serieus is hij wel. Door de nieuwe mestregels moet hij naast alle sloten stroken vrijhouden waar hij geen mest gebruikt. Daardoor zou hij hij straks twee hectare minder hebben om de poep van zijn vleeskoeien op uit te rijden. Hij telt hardop: „Eén, twee, drie… vier sloten heb ik dichtgegooid. Vorig jaar al, want ik zag deze regel aankomen.”

Op die manier voorkomt Ten Heuvel dat hij al zijn mest duur moet afvoeren. „Ik ken zo al tien, twaalf boeren die hun sloten hebben gedempt. Dat is eigenlijk jammer, want zo’n strook is belangrijk voor de biodiversiteit. Je hebt er hazen, ganzen, torretjes. Bij mijn sloten groeien zelfs heideplantjes. Maar ja, er moeten ook centen verdiend. De landelijke overheid denkt niet genoeg na over de consequenties van haar beleid.”

Bij een peiling van Melkvee.nl onder ruim 2200 boeren gaf 63 procent van de ondervraagden aan sloten te gaan dempen. Op de website Akkerwijzer stemde ook ruim de helft van de 385 respondenten ‘ja’ op een soortgelijke stelling. Het leidde al tot Kamervragen van Tjeerd de Groot (D66), waarna landbouwminister Piet Adema vorige week ook liet weten de dempingsgolf ‘onwenselijk’ te vinden.

Nodig voor waterkwaliteit

De verplichte bufferstroken langs sloten zijn het gevolg van nieuwe mestregels die woensdag ingaan . Rond sloten met water mag er, afhankelijk van de situatie, 3 tot 5 meter eromheen niet bemest worden of gespoten met gewasbeschermingsmiddelen. Bij droge sloten geldt de afstand van 1 meter. Het doel: de waterkwaliteit verbeteren.

Maar of dat doel behaald wordt met de nieuwe bufferstroken is twijfelachtig, denkt Ten Heuvel. Hij weet waar hij het over heeft. Ten Heuvel heeft niet alleen varkens, koeien en kippen maar is ook medewerker van afvalwaterzuiveringsbedrijf Lutra in Dronten. Hij kent dus de noodzaak van een betere waterkwaliteit. Op zijn eigen erf installeerde hij een eigen bezinkpunt met daarachter een waterzuiveringsvijver. „Eigenlijk zouden we meer terug moeten naar de situatie vóór de ruilverkaveling. Al die slootjes reinigden het water: meststoffen sloegen neer en riet nam het op.”

Toch heeft ook hij zelf sloten dichtgegooid en drainagebuizen onder zijn land aangelegd. Niet langer kunnen de meststoffen neerslaan in de sloot, het gaat nu via een buis rechtstreeks een grotere watergang in.

Waterbedrijven

Sommige waterschappen merken al dat veel sloten gedempt worden. „Het lijkt erop dat dit de laatste maanden is toegenomen”, zegt woordvoerder Herald van Gerner van WDO Delta. „Dat hoeft niet per definitie slecht te zijn, want op hogere zandgronden kan dempen van sloten bijdragen aan de bestrijding van droogte.”

In lage delen zijn sloten juist wel hard nodig als waterberging. Vooral bij weersextremen, weet Van Gerner. „Ook staat een sloot vaak in verbinding met andere watergangen. Het dempen van een sloot kan er voor zorgen dat de aan- en afvoer daar belemmerd wordt. Landbouwers moeten dus altijd in overleg treden met het waterschap.”

Waterschappen Hunze en Aa’s, Wetterskip Fryslân, Vechtstromen en Noorderzijlvest geven vergelijkbare reacties. „Illegaal dempen van sloten mag per definitie niet. Daar zullen we op handhaven”, laat bestuursadviseur Michiel Zijlstra van Wetterskip Fryslân weten. „Als je dempt, moet je de waterberging elders op je eigen land weer compenseren.”

Officieel moeten boeren dempingen dus altijd melden. Maar dat gebeurt op veel plekken niet. Een reden daarvoor is dat de digitale kaarten met Nederlandse sloten van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) niet kloppen met de werkelijkheid. Ook Ten Heuvel meldde zijn dichtgegooide waterwegen niet. „De kaarten kloppen niet, dus dan ben ik maanden aan het wachten.”

Minder eigen mest

Een tweede regel die woensdag in is gegaan, is dat boeren ‘eigen’ mest in minder hoge concentraties mogen uitrijden op het land. De meeste agrariërs gaan daardoor extra kunstmest gebruiken. De gevolgen daarvan zijn dubieus. Er werd altijd aangenomen dat een kleine dosis kunstmest minder uitspoelt dan dierlijke drijfmest, maar volgens recent Wagenings onderzoek is dat niet overal het geval. Nitraten bij kunstmestgebruik veroorzaken juist twee keer zoveel uitspoeling in grasland op zandgrond.

Bovendien staat dit gebruik van kunstmest haaks op het streven van de Europese Unie om het gebruik ervan terug te brengen. Boer Ten Heuvel: „Ik had kringlooplandbouw: ik gebruikte alleen mest van mijn eigen dieren. Nu moet ik misschien toch kunstmest gaan toevoegen.”

Toch is de verwachting dat de nieuwe regels „een positieve bijdrage zullen leveren aan de Kaderrichtlijn Water, waar we in 2027 aan moeten voldoen”, zegt woordvoerder Martin Hilferink van waterschap Vechtstromen. „Hoe groot die bijdrage precies is, hangt af van grondsoort en gewas.”

‘Boeren moeten omdenken’

Volgens Dirk Bruins, voorzitter van LTO Noord en zelf ook melkveehouder, slaan de maatregelen nergens op. „De grondwaterkwaliteit hier is goed. Ondertussen kan ik straks mijn eigen mest niet meer kwijt op het land en moet ik tientallen vrachtauto’s gaan afvoeren. Tegelijk moet ik vrachtwagens vol kunstmest aanvoeren. Alleen de vervoersector wordt hier beter van.”

Boer Albert ten Heuvel ziet de nieuwe regels ook als kans voor collega’s om de bedrijfsvoering aan te passen. Want minder mest uitrijden, betekent minder snel groeiend gras en dus minder eiwitten voor de dieren. ,,Boeren moeten omdenken. Accepteer dat de dieren minder melk geven en laat ze ouder worden, dan heb je ook minder aanwas van kalveren nodig.” De crux van dat verhaal: niet langer meegaan in de uitknijpende melk- en vleesindustrie. Zelf verkoopt Ten Heuvel zijn producten ook alleen nog aan bewoners uit de buurt. „Sommige boeren moeten meer zelf gaan nadenken en minder luisteren naar hun voedingsleverancier of de bank.”